در خرید آنلاین کالا و خدمات، گاهی پیش می‌آید به دلایل مختلفی هر کس از سفارش خود منصرف شود یا خرید به هر صورت از سوی تأمین‌کننده یا فروشگاه لغو شود. در این صورت، بسته به شرایط و قوانین از پیش مشخص شده و مورد توافق خریدار و فروشنده، وجه پرداختی بازگشت داده شود. این شرایط معمولاً میزان زمان لازم برای بازگشت پول یا میزان جریمه یا هزینه‌ی استرداد را معین میکند. به این فرایند ریفاند (Refund) یا بازگشت وجه می‌گویند. البته واژگان دیگری چون استرداد وجه یا عودت وجه یا مسترد کردن یا بازگشت مبلغ نیز به کار می‌رود.
در خرید سنتی و فیزیکی هم وقتی چنین اتفاقی بیفتد، فروشندگان و ارائه‌دهندگان خدمات منصف معمولاً پول را پس می‌دهند. خریدهای تلفنی و اینترنتی سال‌های گذشته هم با گرفتن شماره کارت یا شبا این اتفاق می‌افتاد. پس تفاوت ریفاند با حالت سنتی چیست؟ تفاوت از اینجا آغاز می‌شود که معمولاً برای بازگرداندن وجه به مشتری باید از درگاه پرداخت سود برد و این فرایند مستلزم احراز هویت مشتری است. در اینجا شرط مهم دیگری نیز معمولاً وجود دارد . آن استفاده‌ی مشتری از درگاه‌های پرداخت اینترنتی برای انتقال وجه است. به عبارت دیگر همه‌ی مراحل خرید باید به‌صورت آنلاین صورت‌گرفته باشد که این شرط نیز به‌نوعی مرتبط با مسئله‌ی احراز هویت است. در این مطلب از مجله سما به‌صورت مفصل‌تری با ریفاند آشنا خواهیم شد.
عملکرد خدمت بازگشت وجه یا سرویس ریفاند چگونه است؟
در ابتدا این موضوع را توضیح دهیم که بازگشت وجه به دو دسته تقسیم می‌شود: ۱- ریفاند کامل و ۲- ریفاند جزئی. طبعاً باتوجه‌به اشاره‌ای که در سطور پیشین داشتیم، می‌توان حدس زد که این موضوع به قوانین و توافقات در هنگام خرید بازمی‌گردد. برای مثال زمانی که به‌صورت اینترنتی یک تور مسافرتی می‌خرید معمولاً تا ۴۸ یا ۲۴ ساعت مانده به شروع سفر با ۱۰ تا ۲۰ درصد جریمه مبلغ عودت داده می‌شود؛ ولی پس از آن احتمالا هیچ مبلغی را دریافت نخواهید کرد.
سرویس ریفاند همان‌طور که گفتیم برای خریدهایی با پرداخت از درگاه‌های اینترنتی کاربرد دارد؛ یعنی اینکه خدمتی در رده‌ی وب‌سرویس‌ها قرار می‌گیرد. وب‌سرویس‌ها دستورهایی است که از راه پروتکل‌های استاندارد در اینترنت مانند HTTPS میان سرور و کلاینت ارتباط را برقرار میکند و درخواست‌ها و پاسخ‌ها از طرفین را به طور خودکار به هم مربوط می‌سازد. مثلاً زمانی که شما برای یک تراکنش به رمز دوم پویا یا رمز یکبار مصرف (OTP) نیاز دارید، درخواست شما به پنل مربوطه‌ی بانک‌تان ارسال می‌شود و پنل کد موردنظر را برایتان می‌فرستد. درگاه پرداخت هم خدمتی است که امروزه هر کس می‌تواند برای کسب‌وکار خود دریافت کند، منوط بر اینکه مجوزهای لازم را داشته باشد. در درگاه پرداخت که بخشی از سیستم بانکی است در چهار گام کار پرداخت وجه را انجام می‌دهد.
- گام اول، اطلاعات به درگاه می‌رسد که حاوی کسب‌وکار، مبلغ و مشخصاتی از مشتری است که پرداخت را منحصربه‌فرد میکند. این موضوع لازم است؛ چراکه در صورت درخواست بازگشت وجه امنیت تبادل را تضمین میکند. اهمیت موضوع در جای دیگری نیز مشکل می‌شود فرضاً اگر پرداخت برای خدمت یا کالایی با شرایط خاص (مثل طلا و جواهر) باشد، لازم است که صاحب کسب‌وکار حتی کد ملی خریدار را در اختیار درگاه قرار دهد که فقط از حسابی منحصر به همان شخص پرداخت صورت گیرد.
- گام دوم، انتقال به صفحه‌ی پرداخت است.
- گام سوم، پرداخت و بازگشت به وبگاه اولیه است.
- گام چهارم، بازگشت اطلاعات از درگاه و تأیید تراکنش است.
اگر پس از خرید به هر نوعی عملیات خرید لغو شد، کالا مرجوع شد یا تحت هر شرایط پولی که از درگاهی پرداخته شده باید به مشتری یا صاحب پول بازگردد. این کار پس از تأیید بازگشت وجه از سوی کسب‌وکار انجام شده و مبلغی که از تراکنش معین جابه‌جا شده به‌حساب مقصد خود باز می‌گردد. از آن‌جایی که اطلاعات حساب پرداخت‌کننده جز مدارک رسمی یک معامله است و باید ذخیره شود، درگاه پس از دریافت این درخواست، به طور آنی آن را برمی‌گرداند. البته گفتنی است که چون ممکن است که علمیات‌های مختلفی در چنین سامانه‌ای در جریان باشد، از این‌رو ممکن است، زمان کمی استرداد وجه در درگاه موردنظر طول بکشد.
خدمت بازگشت وجه در چه مواردی به کار می‌آید؟
ریفاند در موقعیت‌های مختلفی به کار می‌رود که هر کدام شرایط خود را دارد. به‌طورکلی چهار دسته‌ی کلی می‌توان تعریف کرد:
۱- تراکنش ناموفق: مهم‌ترین و مشهورترین استرداد وجه زمانی است که به هر دلیل، مثل سرعت پایین اینترنت یا قطع ارتباط به‌صورت آنی، تراکنش با موفقیت انجام نمی‌شود. با این حساب، همه‌ی ما – حتی نادانسته – با ریفاند آشنا هستیم، در واقع بعید است از آن سود نبرده باشیم. سرویس ریفاند وقتی تراکنش ناقص باشد، فعال شده و حداکثر پس از ۷۲ ساعت مبلغ را به همان حسابی برمی‌گرداند که مشتری از آن پرداخت را انجام داده است.
۲- بازپرداخت خرید یا جایزه‌ی خرید: یکی از راه‌های جلب مشتری برای کسب‌وکارها بازپرداخت خرید (Cashback) است. در این حالت، پس از هر خرید درصد اندکی از مبلغ کالا یا خدمت یا گاهی یک مبلغ ثابتی به‌ازای هر تراکنش مربوط به کسب‌وکار مدنظر مستقیماً به‌حساب خریدار واریز می‌شود. این جایزه یا هدیه‌ی خرید مشوق خوبی است؛ ولی دردسرهای بسیار دارد که بدون سرویس ریفاند انجام نشدنی است. حتی اگر قرار باشد که این پول در حساب کاربری وی در وبگاه کسب‌وکار بنشیند، به سازوکاری شبیه این خدمت نیاز است.
۳- لغو خرید: شاید مهم‌ترین کارکرد این خدمت برای هر فروشگاهی زمانی است که مشتری از خریدش منصرف شده یا به دلیل مشکلاتی کالا را مرجوع کرده است. پس از تأیید و هماهنگی، یک دستور، فرایندی خودکار را کلید می‌زند و مبلغ مورد نظر به‌حساب کسی پرداخت را انجام داده، برمی‌گردد. شما در سیستم‌های پرداخت بین‌المللی مثل مسترکارت یا پی‌پل فرایند ریفاند را می‌توانید کاملاً شفاف دنبال کنید. عجیب است که برخی مارکت‌پلیس‌ها و کسب‌وکارها همچنان از سرویس ریفاند هنوز استفاده نمی‌کنند.
۴- بازگرداندن مالیات اضافی: این بخش در ایران اجرایی نشده است و با نظام فعلی مالیاتی و اعتباری امکان اجراشدن ندارد. هیچ‌کس نباید مالیاتی پرداخت کند که بیشتر از آن مقداری است که بر اساس کل درآمد سالانه‌اش محاسبه می‌شود. این در حالی است که شما وقتی هر خدمت یا خریدی می‌کنید مالیات و عوارض آن را می‌پردازید اگر مجموع آن‌ها از عدد مقرر برای شما بیشتر باشد، مالیات اضافی باید دوباره به حسابتان برگردد (به عبارتی شما کم‌کم در طول سال مالیات مقرر خود را داده‌اید و ممکن است بیشتر هم شده باشد.) و این یعنی خدمت بازگشت وجه که سازمان‌ها می‌توانند از آن سود ببرند.
مقایسه ریفاند با روش‌های سنتی
پیش از این گرفتن شماره‌ی کارت و شبا برای استرداد وجه رایج بود. مراحل از این قرار بود که باید روند لغو یا کنسلی کامل می‌شد و پس از هماهنگی با مشتری، واحد مالی وارد ماجرا می‌شد تا پس از مراحل اداری پول مسترد شود. این فرایند ممکن بود تا چندین روز نیز طول بکشد و هیچ اثری جز نارضایتی و کاهش میزان اعتماد مشتری نداشت. ضمن اینکه هم مشتری و هم کسب‌وکار باید انرژی و هزینه‌ی بالایی را صرف این فرایند بکنند. معمولاً طرف زیان آن برای کسب‌وکار بیشتر است چرا که در این فرایند چندین نیرو باید مشارکت کنند.
نکته‌ی عجیب این است که استرداد وجه به‌صورت دستی همچنان بیشترین میزان سهم فرایند بازگشت پول را در فضای کسب‌وکارهای برخط کشور در برمی‌گیرد. درحالی‌که در فرایند ریفاند کل هماهنگی‌ها چند تماس خواهد بود و امکان بازگشت وجه به‌صورت آنی ممکن است. به‌سادگی می‌توان با چند کلیک و در کمتر یک دقیقه بازگشت پول را با سرویس ریفاند اجرایی کرد. در اینجا، دیگر برگشت پول – به‌شرط احرازشدن هویت – زمان‌بر نیست و همه‌ی زمان احتمالاً صرف رسیدگی به موضوع مربوط به قوانین و شرایط بازگشت خواهد شد.
جمع‌بندی
در این مقاله تلاش کردین خدمت ریفاند یا بازپرداخت یا بازگشت وجه را به طور کامل معرفی کنیم. در حال حاضر، باید بگوییم که با همه‌گیرشدن درگاه‌های پرداخت آنلاین، این خدمت بیش از پیش فراگیر خواهد شد. راهکار سما برای حل مسئله ریفاند، استفاده از درگاه تضمین خرید است. فروشگاه‌های اینترنتی می‌توانند با استفاده از این درگاه، از مزایای بیشتری نسبت به درگاه پرداخت عادی بهره‌مند شوند. این امر قطعا باعث بهینه‌سازی فرایندها و صرفه‌جویی در زمان، انرژی، هزینه و در نهایت افزایش اعتماد متقابل بین مشتریان و کسب‌وکارها خواهد شد.
