بانکداری باز (Open Banking) چیست؟ بانکداری باز با عنوان «داده‌های بانک باز» هم شناخته می‌شود. این رویه، یک رویه‌ی بانکی است که در آن با استفاده از رابط‌های برنامه‌نویسی کاربردی یا API ارائه‌دهندگان خدمات مالی شخص ثالث می‌توانند به بانک‌ها، تراکنش‌ها، و سایر داده‌های مالی مشتریان در بانک‌ها و مؤسسات مالی غیربانکی دسترسی داشته باشند. بانکداری باز امکان شبکه‌سازی حساب‌ها و داده‌ها در بین مؤسسات برای مشتریان، مؤسسات مالی و ارائه‌دهندگان خدمات شخص ثالث را فراهم می‌کند. این فرایند در حال تغییردادن صنعت بانکداری سنتی است. در این مقاله از مجله سما بیشتر به این مفهوم جدید می‌پردازیم و آن را توضیح می‌دهیم.
درک بهتر بانکداری باز (Open Banking)
در بانکداری باز، بانک‌ها به ارائه‌دهندگان خدمات شخص ثالث که معمولاً استارتاپ‌های فناوری و فروشندگان خدمات مالی آنلاین هستند اجازه دسترسی و کنترل داده‌های شخصی و مالی مشتریان را می‌دهند. معمولاً ابتدا از مشتری یک اجازه‌نامه گرفته می‌شود که به بانک اجازه می‌دهد این کار را انجام دهد. این اجازه می‌تواند علامت‌زدن یک کادر در شرایط خدمات یک برنامه‌ی آنلاین باشد. پس از این مرحله APIهای ارائه‌دهندگان شخص ثالث می‌توانند از داده‌های مشتری استفاده کنند. موارد استفاده ممکن است شامل مقایسه حساب‌ها و تاریخچه تراکنش‌های مشتری و… باشد که برای ایجاد پروفایل‌های بازاریابی، ایجاد تراکنش‌های جدید و تغییرات حساب به کار می‌رود.
بانکداری باز (Open Banking) چه وعده‌ای به صنعت بانکداری می‌دهد؟
بانکداری باز نیروی محرکه نوآوری در صنعت بانکداری است. این روش باتکیه‌بر شبکه‌ها می‌تواند به مشتریان خدمات مالی کمک کند تا داده‌های مالی خود را به طور ایمن با سایر مؤسسات مالی به اشتراک بگذارند. به‌عنوان‌مثال APIهای بانکداری باز می‌توانند فرایند دشوار تغییر استفاده از حساب‌جاری یک بانک به بانک دیگر را تسهیل کنند. همچنین می‌توانند به داده‌های تراکنش‌های مصرف‌کنندگان نگاه کنند تا بهترین محصولات و خدمات مالی را برایشان شناسایی کند. برای مثال ممکن است این سیستم یک حساب پس‌انداز جدید با نرخ بهره بیشتر به مشتری پیشنهاد کند یا یک کارت اعتباری متفاوت با نرخ بهره پایین‌تر معرفی کند.
بانکداری باز همچنین می‌تواند به وام‌دهندگان کمک کند تا تصویر دقیق‌تری از وضعیت مالی و سطح ریسک وام‌دادن، به یک وام‌گیرنده خاص پیدا کنند. همچنین به مشتریان و دریافت‌کنندگان خدمات کمک می‌کند پیش از پرداخت بدهی تصویر درست‌تری از امور مالی خود داشته باشند. یک برنامه بانکداری باز می‌تواند برای مشتریانی که می‌خواهند خانه بخرند، حساب کند که بر اساس اطلاعات تمام حساب‌هایشان چه گزینه‌هایی پیش رویشان قرار دارد، حساب و کتاب در این روش بسیار قابل‌اعتمادتر از دستورالعمل‌های وام رهنی است که در حال حاضر عرضه می‌شوند. از سوی دیگر این روش به مشتریان کم‌بینا هم کمک می‌کند درک بهتری از شرایط مال خود داشته باشند و با دسترسی به دستورات صوتی همه چیز را بهتر بفهمند. بانکداری باز به کسب‌وکارهای کوچک هم کمک می‌کند تا از طریق روش‌های حسابداری آنلاین در زمان خود صرفه‌جویی کنند، همچنین این روش بانکداری به شرکت‌هایی که کارشان کشف تقلب‌های بانکی است کمک می‌کند بهتر روی حساب‌های مشتریان نظارت داشته باشند و مشکلات را شناسایی کنند.
بانکداری باز می‌تواند بانک‌های بزرگ را مجبور کند تا با بانک‌های کوچک‌تر و جدیدتر رقابت کنند که در بهترین حالت باعث کاهش هزینه‌ها و استفاده‌ی بهتر از فناوری و خدمات می‌شود. بانک‌های سنتی مجبور خواهند شد کارها را به روش جدیدی انجام دهند و برای پذیرش فناوری پول خرج کنند.
قبل از اینکه بانکداری باز به‌عنوان یک خدمت ارائه شود، بهترین گزینه‌ای که در دسترس بود وبسایت‌هایی مانند Mint Personal و Capital بودند که اطلاعات حساب کاربران را از تمام مؤسسات مالی جمع‌آوری و ترکیب می‌کردند تا مشتری بتواند یکجا به اطلاعات خود دسترسی داشته باشد. چنین سرویس‌هایی این کار را با ملزم‌کردن کاربران به استفاده از نام کاربری و رمزعبور انجام می‌دادند و سپس داده‌ها را از صفحه‌نمایش پاک می‌کردند؛ اما این عمل مشکلات امنیتی مختلفی را به وجود می‌آورد و البته همیشه هم کاملاً دقیق نبود. APIها گزینه‌های امن‌تری هستند و داده‌ها را مستقیم و بدون اشتراک‌گذاری اعتبار حساب به اشتراک می‌گذارند.
خطرات بانکداری باز (Open Banking)
بانکداری باز ممکن است مزایایی مانند دسترسی راحت به داده‌ها و خدمات مالی را برای مشتریان به همراه داشته باشد و برخی هزینه‌ها را برای مؤسسات مالی کاهش دهد؛ اما در کنار همه این‌ها خطراتی هم برای حریم خصوصی مالی و همچنین امنیت مالی مشتریان در پی خواهد داشت. APIهای بانکداری باز بدون خطرات امنیتی نیستند. برای مثال یک برنامه‌ی مخرب بیرونی می‌تواند باعث پاک‌شدن حساب مشتری شود. احتمال دیگری که وجود دارد ایجاد نقص در اطلاعات به دلیل هک‌شدن سیستم و… است. واقعیت این است که هرچه داده‌ها بیشتر به هم متصل باشند امکان شکل‌گیری خطرات امنیتی هم بیشتر خواهد بود.
بانکداری باز احتمالا چشم‌انداز رقابتی صنعت خدمات مالی را تغییر می‌دهد که البته به‌نوعی به نفع استفاده‌کنندگان از خدمات مالی است؛ اما از سوی دیگر می‌تواند اثر معکوس داشته باشد و اگر باعث ادغام در خدمات مالی شود هزینه‌ها را برای کاربر افزایش دهد. از سوی دیگر چنین ادغام‌هایی قبلاً مورد انتقاد بوده است؛ زیرا به طور گسترده باعث می‌شود غول‌های فناوری بتوانند از داده‌های مشتریان به نفع خودشان استفاده کنند و آن‌ها را مورد سوءاستفاده قرار دهند.
در پایان
تکنولوژی با سرعت بسیار زیادی در حال پیشرفت است و نمی‌توان جلوی حرکت آن را گرفت. هر خدمت تازه‌ای که به میان می‌آید مزایای زیادی را در اختیار مصرف‌کنندگان می‌گذارد. پیش‌تر در مقاله ۱۲ ترند مهم دنیای فینتک در سال ۲۰۲۳ُ، از بانکداری باز گفتیم. این رویکرد هم مانند تمام خدمات نوین در کنار مزایایشان ریسک‌های خودشان را هم دارند که باید به آن‌ها توجه کرد. اما در نهایت با استفاده‌ی هرچه بیشتر از فناوری‌های نوین رویه‌ها اصلاح خواهند شد. پس بهتر است با روی باز به استقبال امکانات جدیدی که پیش رویمان هستند برویم. سامانه معاملات امن ایران نیز با ارائه راهکارهای نو تلاش می‌کند فرایند پرداخت امن را به کاربران و کسب و کارهای اینترنتی ارائه دهد. برای آشنایی بیشتر با این خدمات می‌توانید وارد صفحه محصولات سما شوید.
