تجارت سریع یا به اصطلاح کیوکامرس (Q-commerce) به سرعت در حال رونق گرفتن است و شرکت‌هایی مانند جوکر ( Jokr)، ویزی (Weezy)، گتیر (Getir) و فلینک (Flink) با سرعتی زیاد در سراسر جهان رو به رشد گذاشته‌اند. بدون شک این روند به موجب قرنطینه‌های همه‌گیری کرونا و کاهش دسترسی عموم به کالاهای مصرفی روزمره و همچنین کالاهای خانگی شدت گرفته است. اما تجارت سریع چیست، چرا اینقدر محبوبیت یافته، و شیوع شیوه‌های آن برای مصرف‌کنندگان، شهرها و عوامل سنتی عرصه تجارت چه معنایی دارد؟
تجارت سریع چه فرقی با تجارت الکترونیکی دارد؟
«تجارت الکترونیک» یعنی خرید یا فروش یک کالا یا خدمت در بستر اینترنت یا به اصطلاح آنلاین. از زمانی که اینترنت جای خود را میان عموم باز کرده، خرید و فروش آنلاین نیز رو به فزونی نهاده است.
امروز مشتریان می‌توانند با وسایل و ادوات دیجیتالی محصولات موردنظر خود را – چه یک ابزار الکترونیکی باشد چه پوشاک یا هر چیز دیگر- سفارش دهند و معمولا هم آن سفارش را ظرف ۳ تا ۵ روز دریافت کنند، مدت زمانی که بالنسبه سریع به شمار می‌آید. این قالب کلی تجارت الکترونیکی است. اما تجارت سریع چیست و چه فرقی با تجارت الکترونیکی دارد؟
تجارت سریع (Quick Commerce یا به صورت مختصرتر Q-Commerce) که گاهی اوقات به جای «تحویل بر حسب تقاضا» یا به اصطلاح «دلیوری آن‌دیمند» یا «بقالی آنلاین» نیز استفاده می‌شود، در واقع شکل جدید و سریعتر تجارت الکترونیک است.
این شیوه جدید به واقع مزیت‌های تجارت الکترونیکی سنتی را با نوآوری در تحویل ترکیب می‌کند. اساس کار تا حد زیادی یکسان است و تفاوت اصلی فقط در سرعت تحویل است. در این شیوه که هدف عمده آن پیشی گرفتن در رقابت است، تحویل چند روز طول نمی‌کشد، بلکه فقط ظرف چند دقیقه، به بیان دقیق‌تر معمولا ظرف کمتر از ۳۰ دقیقه، انجام می‌شود.
این امر به نوبه خود گستره اقلام سفارشی افراد را بیشتر کرده است و اکنون شرکت‌های بزرگ عرصه تجارت سریع از این صحبت می‌کنند که کالاهای فاسدشدنی مانند خواربار را نیز وارد این عرصه کنند.
مصرف‌کنندگان اکنون بیش از هر زمان دیگری هم می‌خواهند و هم انتظار دارند که اقلام بیشتری را درب منزل خود تحویل بگیرند.
دیگر موضوع انتظار ۲۴ تا ۴۸ ساعته برای تحویل گرفتن اقلام سفارشی مطرح نیست. حالا زمان انتظار تحویل چند دقیقه شده است
دانیل آلونسو، مدیر تجارت سریع جهانی در شرکت گولوو
این ظاهر ماجراست. تفاوت بزرگتر و البته پنهان‌تر را باید در جای دیگری جست، یعنی در سازوکارهای تجارت سریع که معمولا در پشت صحنه روی می‌دهند.
یکی این که اگر چه الگوهای کسب‌وکار یکسان نیستند، اما بسیاری کسب‌وکارها از «فروشگاه‌های تاریک» -یا انبارهای استراتژیک – بهره می‌گیرند تا خیال‌شان از بابت چرخش سریع اقلام از لحظه سفارش تا تحویل درب خانه مشتری راحت شود. اندازه این قبیل فروشگاه‌ها یا انبارها معمولا بین ۳۲۲۹ تا ۷۵۰۰ فوت مربع (۳۰۰-۷۰۰ متر مربع) است و معمولا هم قابلیت آن را دارند که بیش از ۱۰۰۰ محصول در آنها ذخیره شود.
دیگر این که بسیاری از کسب وکارها نیز نیروی کار را جمع‌سپاری می‌کنند و به این ترتیب به ناوگانی از افراد مجهز هستند که هر لحظه آماده‌اند که نقش خود را در این چرخه ایفا کنند.
مجموع این عوامل، در کنار عوامل دیگر (از جمله استفاده از جدیدترین نرم‌افزارها در این فرایند و نحوه چیدن اقلام در فروشگاه‌های تاریک) نهایت چابکی و انعطاف‌پذیری را به شرکت‌هایی که به شیوه تجارت سریع کار می‌کنند می‌دهد و به این ترتیب این شرکت‌ها می‌توانند در تمام ساعات شبانه‌روز در اسرع وقت پاسخگوی تقاضای مشتریان باشند.
مزایای و فواید تجارت سریع چیست؟
کسب‌وکارهایی که از شیوه‌های تجارت سریع بهره می‌گیرند از چهار جهت با خرده‌فروشان سنتی فرق می‌کنند:
۱. سرعت در ارسال کالا
در مقایسه با یک خرده فروشی معمولی، شرکت‌هایی که از شیوه‌های تجارت سریع بهره می‌گیرند می‌توانند کالاها را در کمترین زمان ممکن به مشتریان برسانند.
دلیلش آن است که این شرکت‌ها مراکز کوچک ارسال کالای خود (یعنی فروشگاه های تاریک) را معمولا در اطراف مناطق پرجمعیت شهرها و در نزدیکی محل کار و زندگی سفارش‌دهندگان مستقر می‌کنند – این مراکز معمولاً بیش از ۳ کیلومتر با مشتری فاصله ندارند. این بدان معناست که سفارش‌ها تا ۲۵٪ سریعتر از شیوه‌های سنتی تحویل در فروشگاه به مشتریان تحویل داده می‌شوند.
در فروشگاه‌های تاریک جایی برای مراجعه و حضور خریداران در نظر گرفته نشده و از هر سانتی‌متر فضای آن به نحو بهینه استفاده می‌شود. پس از آماده شدن سفارش‌ها نیز پیک‌ها می‌توانند به راحتی بین فروشگاه‌های تاریک و محل تحویل کالا به مشتریان رفت و آمد کنند.
<آشنایی با خدمات اصلی سامانه معاملات امن ایران: سامانه سما>
۲. در دسترس بودن تضمین شده محصولات مربوطه
در دسترس قرارگرفتن سریع اقلام سفارشی فقط مرهون تحویل سریع نیست، بلکه به دلیل سرمایه‌گذاری مناسب در حوزه هوش مصنوعی و فناوری‌های نظارت بر تقاضا که فهرست موجودی اقلام را همیشه دقیق نگه می‌دارند نیز هست. نرم‌افزارهای هوشمند الگوهای تقاضا را شناسایی می‌کند و بر همین اساس شرکت‌ها می‌توانند با اطمینان از اینکه عرضه اقلام مطابق با آنها، پاسخگوی مشتریان خود باشند.
این شرکت‌ها همچنین از فناوری‌های تلفن همراه استفاده می‌کنند تا پیک‌های خود را که نقشی محوری در ترسیم چهره برند بازی می‌کنند همواره مطلع و ماهر نگه دارند و به این ترتیب سطح بالایی از مطلوبیت خدمات را به مشتریان ارائه دهند.
۳. فعالیت ۲۴ ساعته
فروشگاه های تاریک می توانند ۲۴ ساعت شبانه روز در ۳۶۵ روز سال کار کنند. آنها مثل خرده فروشان سنتی به ساعات کار در روز محدود نیستند.
این در دسترس بودن شبانه‌روزی با فرهنگ «همیشه آنلاین» که فناوری تلفن‌های هوشمند به وجود آورده شدت گرفته است – مردم در تمام ساعات بیدار هستند و تلفن‌های هوشمند همیشه در دست و دسترس آنهاست.
۴. سهولت
بدون شک سهولت سفارش ارزشی اساسی شرکت‌هایی است که خدمات خود را به مشتریان‌شان به شیوه تجارت سریع ارائه می‌دهند. به جای بیرون رفتن و بعد قرار گرفتن در صف، پرداخت وجه، در سبد گذاشتن اقلام، و سپس برگشتن به خانه، حالا می‌توان دقیقاً در همان جایی که هستید باشید و مایحتاج خود را فقط با باز کردن یک برنامه و فشار دادن چند دکمه تهیه کنید.
آینده تجارت سریع چیست؟
اهالی دنیای دیجیتال خودشان حال و هوای تجربه جدید خرید خود را تعیین می‌کنند
الکساندرا ژورنو، از بنیانگذاران اسپ (Asap)
اهالی دنیای دیجیتال خودشان حال و هوای تجربه جدید خرید خود را تعیین می‌کنند –
راحتی سکه رایج دهه جاری است. فناوری انتظارات مصرف‌کننده را به نحوی برگشت‌ناپذیر تغییر داده است، به طوری که اکنون همه ما انتظار کسب رضایت آنی را داریم، چه وقتی یک سوال در گوگل می‌نویسیم و پاسخ آن را در عرض چند ثانیه می‌گیریم و چه وقتی از طریق یک برنامه یک دسر سفارش می‌دهیم و ۱۰ دقیقه بعد به دست‌مان می‌رسد.
یک مثال گویا برای بی‌حوصلگی ناشی از فناوری این است که از نظر کاربران سایت‌های تجارت الکترونیک زمان بارگذاری صفحه نباید بیش از دو ثانیه باشد و اگر بیشتر از این طول بکشد برای آنها غیرقابل قبول است. (بد نیست بگوییم که هدف گوگل برای بارگذاری صفحه نیم ثانیه است).
آیا ظهور تجارت سریع به معنای افول خرده‌فروشی‌های سنتی است؟
تجارت سریع، یک راهکار مکمل و نه یک جایگزین!
حقیقت این است که برای پاسخ به این پرسش باید ببینیم هر کدام از این دو شیوه تجارت به کدام سمت می رود و کارش به کجا می‌کشد، اما عقیده غالب بر این است که تجارت سریع یک راه حل مکمل است نه یک جایگزین کامل.
مشکل این است که ما سال‌هاست که منتظر این تغییر بوده‌ایم و اکنون این تغییر بسیار ناگهانی اتفاق می‌افتد، طوری که خرده‌فروشان سنتی برای رویارویی و پاسخگویی به این روند جدید چندان آمادگی ندارند. از آنجا که این کسب‌وکارهای سنتی معمولا بزرگ هستند و سازوکارهای عملیاتی‌شان غالبا بسیار پیچیده است، نمی‌توانند به چابکی تغییراتی که در حال و هوای مشتریان‌شان روی می دهد حرکت کنند و به این ترتیب از آنها جا می‌مانند.
– الکساندرا ژورنو، از بنیانگذاران اسپ (Asap)
برخی از شرکت‌های تجارت سریع در واقع بازار هستند، به این معنی که به مدد فروشگاه‌های تاریک فعالیت نمی‌کنند و اصلاً محصولی انبار نمی‌کنند. در عوض، این شرکت‌ها به انبار سوپرمارکت‌های زنجیره‌ای متکی هستند.
یک مثال خوب برای این نوع رابطه مبتنی بر همزیستی رابطه‌ای بود که در اوج همه‌گیری بیماری کرونا ایجاد شد. در این زمان بسیاری از خرده‌فروشان سنتی به پلتفرم‌های تحویل کالا پیوستند. وقتی فروشگاه‌های مبتنی بر خرید حضوری بسته شدند این قبیل روابط دوجانبه بسیار سودمند از آب درآمدند، چون هر یک از طرفین جای یک قطعه گمشده از پازل را برای دیگری پر می‌کرد. سوپرمارکت‌ها ناوگانی از کارکنان حمل و نقل به دست آوردند و بازارها نیز به محصولات بیشتر یا جدیدتری برای مشتریان خود دست پیدا کردند.
برخی هم معتقدند که سوپرمارکت در حوزه خرید و فروش کلان جای دارد در حالی که تجارت سریع برای پر کردن شکاف‌های موجود در این بین وارد عمل می شود.
زیرساخت شهرها
بر اساس مستندات، جابجایی مسافران توسط شهروندانی که وسیله نقلیه دارند بر تحرک شهری تأثیر منفی می‌گذارد، چون این امر موجب افزایش وسایل نقلیه در خیابان‌ها می‌شود و این نیز به نوبه خود شدت و مدت ازدحام را در مناطق شهری بیشتر می‌کند. و باید در نظر داشت که جاده‌های موجود در شهرها معمولا فاقد زیرساخت‌های مناسب برای یک چنین رونقی در تحویل کالا هستند.
برای اصلاح این مشکل، مراجع محلی می‌توانند به دنبال ایجاد مناطق ازدحام به شرط پرداخت هزینه‌های مرتبط باشند یا اصلا ورود وسایل نقلیه به برخی مناطق خاص را به طور کلی محدود کنند.
همه‌چیز بر اساس تقاضا
بسیاری از شرکت‌هایی که با شیوه تجارت سریع کار می‌کنند در تحویل مواد غذایی تخصص دارند، اما به احتمال زیاد از این قبیل کارها که فقط بر اقلام مصرفی روزمره تمرکز دارد پا فراتر خواهند گذاشت و کم کم به سراغ «عرضه‌کردن همه چیز» خواهند رفت.
استفاده از فناوری تعیین خواهد کرد که چه کسی برنده میدان خواهد بود
تجارت سریع از بطن فناوری متولد شد و در دامان فناوری رشد خواهد کرد. بسیاری از شرکت‌های مشابه در حال حاضر در این فضا فعالیت می‌کنند و برای به دست آوردن سهم بازار رقابت تنگاتنگی با یکدیگر دارند. ولی در این میان برنده میدان کیست؟
برندگان ماه‌ها و سال‌های آینده «کسانی خواهند بود که از نظر فناوری بیشتر از دیگران به کارایی عملیاتی علاقه دارند
الئونور لافونتا